Jagodne

Przez Jezioro Jagodne przepływają wszystkie statki płynące z Giżycka do Mikołajek i z powrotem, gdyż leży ono na głównym szlaku żeglugowym Wielkich Jezior Mazurskich. Z Jeziora Bocznego wpływa się na nie krótkim Kanałem Kula. Za mostem drogowym zaczyna się Jagodne.

Most i Kanał Kula

Most i Kanał Kula od strony Jeziora Jagodne (fot. W.M. Darski)

Żeglarze ów kanał i most określają mianem „mazurskiego równika”, bowiem tutaj przebiega umowny wododział między dorzeczami Wisły i Pregoły. Jeziora na północ od Kanału Kula spływają do Pregoły, a te na południe od niego – do Wisły. Jednak w zależności od czynników atmosferycznych i poziomu wody w jeziorach, a także od regulowanego przepływu wody przez śluzę w Karwiku na Kanale Jeglińskim, ów wododział ulega przesunięciom.

Jezioro Jagodne

Na Jeziorze Jagodne (fot. W.M. Darski)

Jezioro Jagodne ma powierzchnię ok. 9,43 km2 wraz z południowymi zatokami: Jeziorem Szymoneckim i jeziorem Górkło. Rozciąga się w osi północ-południe na długości blisko 9 km, osiągając maksymalną szerokość 1,8 km, zaś największa głębokość wynosi 37,4 m. Na jeziorze są trzy malownicze wyspy. Wydaje się naturalne, że zarówno nazwa jeziora, jak i położonych nad nim dwóch wsi – Jagodne Wielkie i Małe – pochodzi z języka polskiego i określa miejsce, gdzie rośnie dużo jagód. Tymczasem wcale tak nie jest. Nazwa ta ma najprawdopodobniej źródłosłów staropruski i wywodzi się od spotykanego często wśród Prusów imienia – Jagotthe.

Kozin

Brzeg Jeziora Jagodne w Kozinie (fot. W.M. Darski)

Na zachodnim brzegu Jeziora Jagodne leży stara rybacka wieś Kozin, która obecnie jest typową wsią letniskową. Znajduje się tu wąskie przejście na niewielką, północną zatokę – jezioro Mulik. Nieco dalej na południe, wzdłuż zachodniego brzegu jeziora rozciąga się wieś Prażmowo. Obie te wsie leżą na malowniczej trasie lądowej z Giżycka do Mikołajek.

Prażmowo

Brzeg Jeziora Jagodne w Prażmowie (fot. W.M. Darski)

Barka

Barka restauracyjna w Zatoce Dobrej Nadziei Jeziora Jagodne (fot. W.M. Darski)

Jagodne

Wyspy na Jeziorze Jagodne (fot. W.M. Darski)

Jagodne

Na Jeziorze Jagodne (fot. W.M. Darski)

Jagodne

Na Jeziorze Jagodne (fot. W.M. Darski)

Natomiast po przeciwnej stronie jeziora, na wschodnim brzegu, leżą wspomniane już wioski – Jagodne Wielkie i Jagodne Małe. Szczególna jest historia tej drugiej wsi. Jagodne Małe powstało w 1554 r. jako dobra rycerskie, nadane w formie lenna Jerzemu von Kröstenowi, pełniącemu w latach 1544 – 1555 funkcję starosty leckiego (giżyckiego). W 1663 r. Jerzy Kacper von Krösten wydzierżawił Jagodne Małe na trzy lata polskiemu szlachcicowi i poecie – Zbigniewowi Morsztynowi. Miecznik mozyrski, arianin i jeden z najwybitniejszych polskich poetów barokowych – Zbigniew Morsztyn (1628 – 1689) musiał opuścić Rzeczpospolitą na mocy uchwały sejmowej z 1658 r., która dawała polskim arianom (Fratres Poloni) dwa lata czasu na odstąpienie od ich „herezji” lub wyjazd z kraju. Dzięki przyjaźni i poparciu znanego z „Potopu” Bogusława Radziwiłła, który pełnił wówczas funkcję namiestnika Prus Książęcych, w 1663 r. Zbigniew Morsztyn otrzymał tytuł radcy elektorskiego dworu wraz z dobrami w Rudówce pod Rynem, gdzie się osiedlił, dzierżawiąc jednocześnie od von Kröstena Jagodne Małe.

Jagodne

Na Jeziorze Jagodne (fot. W.M. Darski)

Morsztyn pisał liryki, fraszki, treny i epitafia już w początkach lat pięćdziesiątych XVII w. w Polsce, ale swoje najsłynniejsze dzieło, przejmujący dokument niedoli ariańskiej i pobudkę ku pokrzepieniu serc wygnanych współbraci – „Pieśń w ucisku”, napisał już w Prusach. Na pruskim wygnaniu powstały wszystkie znaczące dzieła poetyckie Zbigniewa Morsztyna: „Pieśń w ucisku” (1671), „Sławna wiktoryja nad Turkami” (1674), zbiór „Wiersze polskie” (1675). Tutaj też, w latach 1676 – 80, poeta ułożył trzon swojego podstawowego zbioru, zatytułowanego „Muza domowa”, który uzupełniał później dodatkowymi wpisami w latach 1681 – 84. Zachowany w Jagodnym Małym dwór i folwark nie pamiętają już jednak Morsztyna.

Folwark Jagodne

XIX-wieczne zabudowania folwarczne w Jagodnem Małym (fot. W.M. Darski)

Dwór Jagodne

XIX-wieczny dwór w Jagodnem Małym (fot. W.M. Darski)

Budowle te powstały w XIX w. i zostały zbudowane przez nowych właścicieli – rodzinę Iwan, która gospodarowała tutaj do 1945 r. Na wysokim, zalesionym wzgórzu nad Jeziorem Jagodne znajduje się ich grobowiec rodowy (widoczny również z wody), posiadający dość specyficzną formę. Są to dwa strzeliste czworoboczne słupy z szarego granitu, połączone kamienną ławą – przed nimi, w kamiennym obmurowaniu znajdują się komory grobowe. Na obu słupach widnieją płaskorzeźby, przedstawiające hełmy. Na pierwszym z nich odwzorowane są kłosy zboża, a na drugim – symbol węża Eskulapa, co najprawdopodobniej sugeruje, iż był to ród żołnierzy, rolników i lekarzy. Co prawda oba obeliski naznaczone są znakiem krzyża, ale cała forma grobowca przywodzi na myśl neopogańskie odniesienia. Miejscowa legenda powiada też, iż międzywojenny właściciel majątku – Rudolf Iwan, pochowany został tutaj wraz ze swym ulubionym koniem, co kojarzy się z dawnym, pogańskim obyczajem pochówku wojownika wraz z jego bronią i rumakiem.

Grobowiec

Grobowiec rodziny Iwan na wysokim brzegu Jeziora Jagodne (fot. W.M. Darski)

Górkło

Zaciszna zatoka Jeziora Jagodne – jezioro Górkło (fot. W.M. Darski)

Górkło

Zaciszna zatoka Jeziora Jagodne – jezioro Górkło (fot. W.M. Darski)

Górkło

Zaciszna zatoka Jeziora Jagodne – jezioro Górkło (fot. W.M. Darski)

Górkło

Zaciszna zatoka Jeziora Jagodne – jezioro Górkło (fot. W.M. Darski)

U południowo-wschodnich brzegów Jeziora Jagodne otwiera się wejście na spokojną zatokę, zwaną jeziorem Górkło, u której krańca leży wieś o tej samej nazwie. Natomiast cała południowa część jeziora znana jest pod nazwą Jeziora Szymoneckiego, zapewne ze względu na wieś o nazwie Szymonka, która rozciąga się wzdłuż południowego brzegu. We wsi znajduje się masywna bryła neogotyckiego kościoła, który odegrał ważną rolę podczas walk z okresu I wojny światowej. Przed kościołem znajduje się pomnik poległych. W Szymonce zaczyna się „odcinek kanałowy” szlaku żeglownego Giżycko – Mikołajki.

Jezioro Szymoneckie

Południowy kraniec Jeziora Jagodne – Jezioro Szymoneckie (fot. W.M. Darski)

Jezioro Szymoneckie

Południowy kraniec Jeziora Jagodne – Jezioro Szymoneckie (fot. W.M. Darski)

Szymonka

Widok z jeziora na Szymonkę (fot. W.M. Darski)

Kościół w Szymonce.

Neogotycki kościół w Szymonce. (fot. W.M. Darski)