Kirsajty

Statki Żeglugi Mazurskiej, pływające na trasie Giżycko – Węgorzewo – Giżycko, przepływają przez niewielkie, ale bardzo malownicze, jezioro Kirsajty. Jezioro zajmuje obszar około 211 ha, zaś jego głębokość sięga 5,8 m. Około 4 ha zajmują wyspy, których na jeziorze jest kilka – największe z nich, po obu stronach szlaku żeglugowego to Sidorkowa i Ostrowik. Niegdyś wyspą były też Kirsajty, położone w południowo-wschodniej części jeziora – obecnie szosą na grobli i mostem drogowym połączone z lądem, oraz Kurka na północnym wschodzie – na skutek zarastania jeziora przekształcona w półwysep. Brzegi jeziora niezbyt dostępne – we wschodniej części są zarośnięte sitowiem i zabagnione, zaś od zachodu pokryte lasem, przechodzącym w przybrzeżne trzcinowiska. Ze względu na dobre natlenienie wody rozwija się tu bujnie roślinność podwodna, a w tym ramienice, które stanowią pokarm dla licznie tu gniazdujących gatunków ptaków wodnych. Z tej przyczyny jezioro Kirsajty zostało prawie w całości włączone w obręb Rezerwatu Przyrody Sztynort – dla żeglugi dostępny jest jedynie oznakowany tor wodny, biegnący przez środek jeziora.

Kirsajty ostry róg

Cieśnina łącząca Kirsajty z Mamrami północnymi od strony Ostrego Rogu (fot. W.M. Darski)

Żaglówka przy cieśninie kirsajckiej

Żagle przy cieśninie kirsajckiej (fot. W.M. Darski)

Andrzej „Balon” Tarasiewicz

Andrzej „Balon” Tarasiewicz z wyłowionym z Kirsajt kamiennym toporkiem (fot. z archiwum Barbary Tarasiewicz)

Na północy jezioro Kirsajty łączy się z Mamrami północnymi wąską cieśniną pomiędzy Ostrym Rogiem i półwyspem Kurka. Opodal Kurki instruktor nurkowania z Giżycka, a także współzałożyciel Klubu Działalności Podwodnej „Płetwal” i Stowarzyszenia „Wspólnota Mazurska” – Andrzej „Balon” Tarasiewicz (1959 – 1998) odnalazł w wodach jeziora dwa kamienne toporki. Podczas powtórnych nurkowań „Balona” wraz z archeologami odkryto pod wodą pozostałości osady palowej sprzed 4 tysięcy lat.

Żaglówki między wyspami na Kirsajtach

Żaglówki między wyspami na Kirsajtach (fot. W.M. Darski)

Tor wodny przez Kirsajty

Tor wodny przez Kirsajty (fot. W.M. Darski)

Tablica pamiątkowa

Tablica pamiątkowa ku czci ostatniego, niemieckiego właściciela Sztynortu – hrabiego Heinricha von Lehndorffa, straconego w 1944 r. za udział w antyhitlerowskim spisku (fot. W.M. Darski)

U zachodnich, zalesionych brzegów jeziora, za wyspą Sidorkową, znajduje się wylot zarośniętego kanału, który prowadzi przez las i park dworski niemal do podnóża pałacu hrabiów von Lehndorffów w Sztynorcie. Ostatni hrabia sztynorcki – Heinrich von Lehndorff (1909 – 1944) był uczestnikiem spisku przygotowującego zamach na Adolfa Hitlera. Po fiasku zamachu, widząc z okien pałacu zdążające po niego samochody gestapo, aby zmylić psy tropiące, wykorzystał ów kanał do ucieczki. Zagrożony eksterminacją rodziny musiał się jednak oddać w ręce hitlerowców i ostatecznie został powieszony w Plotzensee pod Berlinem.

Kanał z Kirsajt do pałacu w Sztynorcie na przedwojennej pocztówce

Kanał z Kirsajt do pałacu w Sztynorcie na przedwojennej pocztówce

Pałac w Sztynorcie – stan z 2013 r.

Pałac hrabiowskiego rodu von Lehndorff w Sztynorcie – stan z 2013 r. (fot. W.M. Darski)

Na południu jezioro Kirsajty łączy się poprzez cieśninę z jeziorem Dargin. Nad cieśniną przerzucony jest most drogowy, którym biegnie szosa z Harszu do Sztynortu – znakomity punkt widokowy zarówno na jezioro Kirsajty, jak i na Dargin. Przy zachodnim przyczółku mostowym znajduje się przystań jachtowa i bar. Na jednym z filarów mostu znajduje się odsłonięta w 1999 r. pamiątkowa tablica, poświęcona Andrzejowi „Balonowi” Tarasiewiczowi – „przyjacielowi ludzi, zwierząt i roślin”.

Pomost przystani jachtowej na Kirsajtach

Pomost przystani jachtowej na Kirsajtach (fot. W.M. Darski)

Most na przesmyku sztynorckim od strony Kirsajt

Most na przesmyku sztynorckim od strony Kirsajt (fot. W.M. Darski)

Most na przesmyku sztynorckim od strony jeziora Dargin

Most na przesmyku sztynorckim od strony jeziora Dargin (fot. W.M. Darski)

Latem 1963 r. jezioro Kirsajty pełniło rolę… filmowego Nilu. Ekipa Jerzego Kawalerowicza kręciła tutaj sceny nilowe do filmu „Faraon”. To w trzcinach przy wyspie Sidorkowej młody Jerzy Zelnik strzelał z łuku do łabędzi, a od wyspy Ostrowik podpływała egipska nawa matki faraona, zbudowana specjalnie na potrzeby filmu i holowana przez statek Żeglugi Mazurskiej. Wyspy na Kirsajtach zostały przez scenografa udekorowane sztucznymi palmami. Z okazji promocji cyfrowo zremasterowanej wersji „Faraona” w 2019 r. odbył się na Kirsajty rejs retrospektywny, zorganizowany przez Żeglugę Mazurską, w którym wziął m.in. udział Jerzy Zelnik oraz rodzina stojącego w „Faraonie” za kamerą – Witolda Sobocińskiego (1929 – 2018).

Nilowa scena z „Faraona” na Kirsajtach

Nilowa scena z „Faraona” na Kirsajtach (fot. Filmoteka Narodowa)

Rejs retrospektywny na Kirsajty

Jerzy Zelnik (siedzi w środku) oraz rodzina Witolda Sobocińskiego i goście retrospektywnego rejsu „Śladami Faraona” na Kirsajtach (fot. W.M. Darski)